(98) 913 687 4610
 ایران، یزد

منبت‌کاری هنر کنده‌کاری روی چوب

صنایع دستی ایران، کنده کاری روی چوب | آثار منبت‌کاری تخت جمشید
تخت جمشید
صنایع دستی ایران، کنده‌کاری روی چوب | تابلو منبت‌کاری
تابلو منبت‌کاری
صنایع دستی ایران، حکاکی روی چوب | منبر منبت‌کاری
منبر منبت‌کاری
صنایع دستی ایران، حکاکی روی چوب | درب منبت‌کاری
درب منبت‌کاری
تابلو منبت کاری کد 161-11-8 | هنر منبت کاری در ایران | صنایع دستی ایران

تابلو منبت کاری

تابلو طرح پرنده
کد 161-11-8 حکاکی چوب

سردیس منبت کاری کد 169-11-0 | هنر منبت کاری در ایران | صنایع دستی ایران

سردیس منبت کاری

سردیس طرح اسب
کد 169-11-0 حکاکی چوب

جعبه منبت کاری کد 163-11-0 | هنر منبت کاری در ایران | صنایع دستی ایران

جعبه منبت کاری

جعبه طرح جذاب
کد 163-11-0 حکاکی چوب

آینه منبت کاری کد 162-11-0 | هنر منبت کاری در ایران | صنایع دستی ایران

آینه منبت کاری

آینه طرح جذاب
کد 162-11-0 حکاکی چوب

تابلو منبت کاری کد 161-11-6 | هنر منبت کاری در ایران | صنایع دستی ایران

تابلو منبت کاری

تابلو طرح پرنده
کد 161-11-6 حکاکی چوب

تابلو منبت کاری کد 164-11-0 | هنر منبت کاری در ایران | صنایع دستی ایران

تابلو منبت کاری

تابلو طرح ضامن اهو
کد 164-11-0 حکاکی چوب

سردیس منبت کاری کد 170-11-2 | هنر منبت کاری در ایران | صنایع دستی ایران

سردیس منبت کاری

سردیس طرح شیر
کد 170-11-2 حکاکی چوب

گلدان منبت کاری کد 167-11-0 | هنر منبت کاری در ایران | صنایع دستی ایران

گلدان منبت کاری

گلدان طرح جذاب
کد 167-11-0 حکاکی چوب

آینه منبت کاری کد 162-11-2 | هنر منبت کاری در ایران | صنایع دستی ایران

آینه منبت کاری

آینه طرح جذاب
کد 162-11-2 حکاکی چوب

تابلو منبت کاری کد 168-11-0 | هنر منبت کاری در ایران | صنایع دستی ایران

تابلو منبت کاری

تابلو طرح مسیح
کد 168-11-0 حکاکی چوب

تابلو منبت کاری کد 161-11-2 | هنر منبت کاری در ایران | صنایع دستی ایران

تابلو منبت کاری

تابلو طرح پرنده
کد 161-11-2 حکاکی چوب

تابلو منبت کاری کد 171-11-0 | هنر منبت کاری در ایران | صنایع دستی ایران

تابلو منبت کاری

تابلو طرح حضرت ابوالفضل
کد 171-11-0 حکاکی چوب

تابلو منبت کاری کد 166-11-0 | هنر منبت کاری در ایران | صنایع دستی ایران

تابلو منبت کاری

تابلو طرح گل
کد 166-11-0 حکاکی چوب

سردیس منبت کاری کد 170-11-0 | هنر منبت کاری در ایران | صنایع دستی ایران

سردیس منبت کاری

سردیس طرح شیر
کد 170-11-0 حکاکی چوب

تابلو منبت کاری کد 161-11-9 | هنر منبت کاری در ایران | صنایع دستی ایران

تابلو منبت کاری

تابلو طرح پرنده
کد 161-11-9 حکاکی چوب

تابلو منبت کاری کد 165-11-0 | هنر منبت کاری در ایران | صنایع دستی ایران

تابلو منبت کاری

تابلو طرح عصرعاشورا
کد 165-11-0 حکاکی چوب

منبت‌کاری چیست؟

منبت‌کاری یکی از شاخه‌های صنایع دستی چوبی است که در آن با کنده‌کاری و حکاکی، نقش‌های برجسته‌ای روی سطح چوب ایجاد می‌شود. منبت کار کسی است که با استفاده از خلاقیت و دستان هنرمند خود می‌تواند منبت‌کاری برجسته بر روی چوب ایجاد کند. در برخی دیگر از رشته‌های هنری چوبی مثل خراطی، ابزار زنی و معرق‌کاری نیز نوعی کنده‌کاری اجرا می‌شود اما کار آنها با منبت‌کاری متفاوت است. برجستگی یک عنصر مهم در منبت‌کاری است که به خوبی قابل مشاهده است. در گذشته اغلب طرح‌هایی که در منبت‌کاری استفاده می‌شدند گل و گیاه بود، لذا نام منبت با ریشه نبات به معنی گل و گیاه برای این هنر برگزیده شد. طرح‌های منبت‌کاری از هنر اصیل ایرانی مانند خطوط کوفی، نقوش اسلیمی، ختایی و گل و مرغ الهام گرفته شده‌است. بنابر روش‌های گوناگون ساخت منبت این هنر به سه دسته حکاکی، برجسته نمایی و پیکر تراشی تقسیم می‌شود.

تاریخچه منبت‌کاری

از هزاران سال پیش مردمان عادی از چوب به عنوان ماده اولیه ارزان و در دسترس استفاده می‌کردند. متاسفانه ماندگاری چوب در برابر عوامل طبیعی چندان زیاد نیست و در اثر گرما، رطوبت و دیگر عوامل طبیعی دستخوش تغییر شده و فرسایش می‌یابد. بنابراین از آثار چوبی منبت قدیمی اثری در دست نیست. در ایران منبت‌کاری قدمتی چند هزار ساله دارد و روی دسته شمشیرها، نیزه‌ها و سپرهای چوبی ارتشیان مادها و هخامنشیان منبت‌کاری صورت می‌گرفته و پس از آن به در، پنجره و مبلمان امروزی تسری یافته‌است. منبت گل و مرغ به عنوان یکی از کهن‌ترین سبک‌های منبت ایران است. برخی از باستان‌شناسان منبت‌کاری را به قبل از پادشاهی ساسانیان نسبت می‌دهند که نشان دهنده قدمت این هنر در ایران است. قدیمی‌ترین اثر منبت موجود در ایران یک درب چوبی متعلق به مسجد جامع عتیق شیراز است.

چوب منبت‌کاری

ماده اصلی منبت‌کاری، چوب است که طیف وسیعی از چوب‌های جنگلی را شامل می‌شود. در منبت‌کاری با توجه به طرح باید چوب مناسب را انتخاب کرد. از آنجایی که چوب مورد استفاده باید بتواند استحکام و زیبایی خود را حفظ کند لازم است تا در انتخاب چوب سختگیرانه عمل کرد. چوب استفاده شده باید فشرده و محکم باشد. استفاده از چوب‌های نرم با بافت نه چندان سخت، مناسب کار منبت‌کاری نیست. علاوه بر فشردگی و استحکام چوب، سلامت و یکپارچگی آن نیز بسیار مهم است. چوبی که بافت یکپارچه و سالمی نداشته باشد، مناسب این کار نیست. معمولا از چوب درختان گردو، گلابی، چنار، نارون، راش، تبریزی و شمشاد در منبت‌کاری استفاده می‌شود. هر کدام از این چوب‌ها بافت و رنگ متفاوتی دارند و استاد منبت کار با توجه به رنگ و جنس کاری که قصد انجام آن را دارد، چوب مناسب را انتخاب می‌کند.

ابزار منبت‌کاری

مغار: جهت تراشیدن و کندن چوب بکار می‌رود. دارای انواع مغار تخت، مغار نیم باز، مغار خراطی، مغار قاشق تراشی، مغار مورب، مغار نیزه‌ای، مغار کاسه تراش پارویی، مغار خم، مغار شفره و مغار گلویی است.
چکش: برای ضربه زدن به مغار بکار می‌رود. دارای کلگی از جنس پلاستیک است.
گیره: برای بالا بردن تمرکز و جلوگیری از خطا از گیره استفاده می‌شود و قطعه کار را محکم نگه می‌دارد.
سوهان: جهت فرم‌دهی و صیقلی کردن اثر کاربرد دارد. دارای انواع سوهان گرد، سوهان چهارگوش، سوهان سه‌گوش، سوهان نیم گرد و سوهان تخت است.
میز کار: صفحه میز کار منبت‌کاری باید از جنس چوب و پایه‌های آن می‌تواند از فلز باشد.
چاقوی حکاکی: برای ایجاد تراش‌های مناسب از دو نوع چاقو استفاده می‌شود. یکی برای کندن بخش‌های کوچک و دیگری جهت طرح دادن به بخش‌های تراش خورده.
ابزارهای برقی: مینی فرز برقی، سنگ چرخ برقی، اره چکشی، عمودبر و دریل برقی از ابزارآلاتی هستند که در منبت‌کاری استفاده می‌شوند.

انواع منبت‌کاری

حکاکی: با ایجاد شیار بر سطح چوب به وجود می‌آید و متن اثر هیچ برجستگی‌ای نسبت به زمینه پیدا نمی‌کند و به واسطه شیارهای ایجاد شده، از زمینه جدا می‌شود.
کم برجسته: نقوش اثر منبت‌کاری شده برجستگی کمی دارند و نسبت اندازه ارتفاع نقش بر سطح آن کم است.
نقش برجسته: زمینه را به مقدار بیشتری گود می‌کنند به طوری که نقوش اثر برجستگی بیشتری دارند.
تمام برجسته: طرح مقدار بسیار اندکی با زمینه اتصال دارد. تفاوت آن با حجم‌سازی در وجود زمینه و نحوه اجراست. در حجم‌سازی، اثر از تمام زوایا دیده می‌شود ولی در تمام برجسته اثر از روبرو و در مواردی از کناره‌ها قابل رؤیت است.
حجمی (پیکره): منبت‌کار حتی در حالتی که حجم به صورت غیریکپارچه (معرق منبت) است با زمینه سروکار ندارد. آنچه که باید برداشته شود بارهای اضافه اطراف طرح است تا اثر بتواند به خوبی نمایان شود.
گود: برعکس نقش برجسته، نقوش ایجاد شده بر آن به صورت فرو رفته کار می‌شود. آثار به دست آمده از عهد باستان نشان می‌دهد که از این روش در تهیه مهرهای استوانه‌ای همچنین قالب‌سازی استفاده می‌کرده‌اند.

منبت‌کاری در منزل

یکی از مشاغل خانگی که درآمد نسبتا خوبی دارد، منبت‌کاری است که برای راه انداختن آن، علاوه بر لزوم تهیه ابزار مورد نیاز، دوره‌های آموزشی زیر را نیز باید طی کنید:
1- آشنایی مقدماتی با انواع چوب و ابزار کار.
2- نحوه چسباندن طرح بر روی چوب و مشخص کردن خطوط.
3- نحوه کندن چوب بوسیله ابزار کار.
4- نحوه صاف و صیقلی کردن.
5- نحوه پلی‌استر کردن.
مراجع ذیربط در رابطه با راه‌اندازی شغل منبت‌کاری:
1- سازمان صنایع دستی جهت خرید محصولات ساخته شده از هنرمندان برای صادرات.
2- سازمان فنی و حرفه‌ای جهت آموزش نکات منبت‌کاری از جمله: انتخاب چوب مناسب، نحوه کار با چوب، کنده‌کاری و طرح انداختن روی چوب.
3- دانشگاه‌ها و آموزشگاه‌های خصوصی جهت آموزش.
4- مراکز تجاری جهت خرید و فروش وسائل لازم.
5- اداره کار جهت دریافت مجوز کار و دریافت وام.
6- وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی جهت راه‌اندازی نمایشگاه‌ها

فرق منبت و معرق‌کاری

معرق با برش‌های چوب به اشکال مختلف معنا پیدا می‌کند و منبت با حجم‌سازی و حجم دادن به چوب جان می‌گیرد. در منبت‌کاری از هر سبکی که استفاده شود منجر به حجم‌سازی می‌شود. فرق چوب به کار رفته در منبت‌کاری و معرق‌کاری بیشتر در روغنی بودن آن است. در معرق هرگز از چوب‌های روغنی نظیر پسته و بادام استفاده نمی‌شود. زیرا می‌توانند روغن خود را بر روی تابلو انتشار داده و موجب بد رنگی طرح نهایی می‌شوند. روغن چوب در اثر خشک شدن به صورت شوره سفید رنگی بر روی چوب دیده می‌شود که اصلا خوشایند نیست و از ارزش کار هنری کم می‌کند.

کارگاه منبت‌کاری

آموزش مقدماتی منبت‌ کاری شامل آشنایی و شناخت ابزارهای مربوطه و روش استفاده درست از هر کدام از آنها می‌باشد. همچنین در جلسات مقدماتی هنرجو با انواع چوب‌های مناسب منبت کاری آشنا می‌شود. آموزش منبت کاری ۶ مرحله دارد و به صورت کارگاهی و استاد محور انجام می‌شود. مراحل 6 گانه آموزش مقدماتی منبت کاری عبارتند از : 1- انتخاب، طراحی و کشیدن نقشه 2- انتخاب چوب مناسب برای اجرای طرح 3- انتقال طرح بر چوب 4- آماده‌سازی چوب 5- جدا نمودن طرح از زمینه اصلی 6- پرداخت منبت.

مراحل منبت‌کاری

ابتدا طرح را با کاربن روی چوب پیاده کرده و بعد برش اولیه را شروع کنید. پس از برش طرح، زمینه را به عمق 1 تا 3 میلی متر خالی کنید. عمق بیشتر زیباتر خواهد بود. فرم دهی را پس از خالی کردن با قلم های ریزتر انجام دهید. سنباده کشی فراموش نشود. ابزار برش را همیشه تیز نگه دارید تیغه ابزار را با سنگ مخصوص تیز کنید تا برش هایی خوب داشته باشید. اگر در حین کار قطعه ای جدا شد نگران نباشید و این قطعه را با چسب چوب بچسبانید. پس از سنباده نهایی جای چسب مشخص نخواهد شد. در نهایت از روغن زیتون یا گردو برای جلای بیشتر طرح استفاده کنید.

منبت‌کاری شیراز

از گذشته‌های دور شهرهای آباده و شیراز از مراکز منبت‌کاری ایران بودند. تا سال ۱۳۱۵ شمسى آثار متنوع منبت مانند ضریح چوبى، درب امان متبرکه، قاب آینه، جعبه لوازم آرایش، جعبه جواهر، قلم‌دان، انواع ظروف آشپزخانه و انواع ابزار موسیقی در استان فارس تولید مى‌شد. قدیمی‌ترین آثار منبت موجود در استان فارس عبارتند از: صندوق منبت بقعه متبرکه سید میرمحمد در شیراز، منبر مسجد جامع سوریان که در موزه ملى ایران نگه‌دارى مى‌شود، منبر مسجد جامع اقلید با کتیبه چوبى سردر آن، درب منبت و دو ضریح امامزاده حمزه شهرستان بوانات. در موزه‌هاى جهان نیز آثار منبت هنرمندان و استادان فارس وجود دارد. در حال حاضر شهرهای ملایر و آباده مراکز منبت‌کاری ایران هستند.

منبت‌کاری آباده

آباده از دیرباز به واسطه منبت‌کاران و آثار چوبی منبت معروف بوده است. در تیرماه 1397 از سوی شورای جهانی صنایع دستی به عنوان شهر جهانی منبت ثبت شد. برخی پیشینه منبت آباده را 700 سال ارزیابی می‌کنند. طبقه فوقانی تیمچه صرافیان که از جاهای تاریخی آباده محسوب می‌شود به عنوان ششمین بازارچه صنایع دستی ایران دارای کارگاه‌های زنده منبت‌کاری است. از استادان مشهور منبت‌کاری آباده می‌توان استاد بهرام منبتی را نام برد که منبت‌کاری را از اجداد دوران صفویه خود، به ارث برده است. استاد منبتی، پیشکسوت در نقش طرح‌های اسلیمی، ختایی، گلستان، بوستان، فراز، لچک و کتیبه است. سبک کار ایشان در منبت، سبک سنتی معروف آباده است.

منبت‌کاری ملایر

در بهمن ماه ۹۸ ملایر به عنوان شهر جهانی مبل و منبت در فهرست جهانی صنایع دستی ثبت شد. این شهر دارای تعداد زیادی کارگاه‌های تولیدی مبل و منبت است که به شکل واحدهای تولید کننده مبلمان خام، واحدهای طراحی و منبت‌کاری، واحدهای تولید کننده مبلمان نهایی، کارگاه‌های تولیدی رنگ‌کاری و کارگاه‌های رویه‌کوبی در شهر فعال هستند. محصولات تولیدی در این واحدها به سه دسته اصلی مبلمان استیل، مبلمان راحتی و دکوراسیون تقسیم می‌شود. 65 درصد تولید مبل کشور مربوط به ملایر است که علاوه بر مصرف داخلی به کشورهای عربی، اقلیم کردستان عراق و بازارهای اورآسیا نیز صادر می‌شود. تولید مبل و منبت یکی از ارکان اصلی اشتغال در ملایر است.

نظافت اشیاء منبت

حداقل هفته‌ای یک بار با استفاده از دستمال بدون پرز و نرم وسایل چوبی را گردگیری نمایید. بهتر است دستمال خشک باشد تا روی چوب لک ایجاد نشود. اگر مقدار گردوخاک روی وسایل چوبی زیاد بود با استفاده از یک دستمال نمناک آن را تمیز نمایید. به‌هیچ‌وجه از دستمال‌های زبر و برس برای پاک کردن وسایل چوبی استفاده نکنید این کار باعث ایجاد خراش بر روی چوب می‌شود. اگر لوازم چوبی منزل شما دارای طرح ظریف و منبت‌کاری است با استفاده از یک گوش پاک‌کن مرطوب گردوخاک روی منبت‌کاری را پاک نمایید. سپس با استفاده از دستمالی خشک آن را کاملاً خشک نمایید.

منبت و رطوبت

اگر بر روی وسایل چوبی خود آب ریختید یک دستمال خشک بر روی آن قرار دهید تا آب کاملاً جذب دستمال گردد و سپس با استفاده از دستمالی دیگر آن را کاملاً خشک نمایید. اگر مقدار آب ریخته شده زیاد باشد و به داخل چوب نفوذ کرده باشد بهتر است پس از خشک‌کردن چوب به‌وسیله دستمال آن را در مقابل نور آفتاب قرار دهید تا کاملاً خشک شود و چوب پوسیده نشود. ممکن است آب باعث ایجاد لک شود و یا رنگ چوب آن تغییر رنگ دهد در این صورت می‌توانید با استفاده از روغن‌های مخصوص مانند روغن ساج آن را به حالت اولیه خود بازگردانید.

منبت، حرارت و نور

لوازم منبت‌کاری شده را از حرارت دور نمایید زیرا گرمای زیاد باعث خشکی چوب خواهد شد و پس از مدتی چوب دچار فرسایش و ترک می‌شود. لوازم منبت‌کاری شده را در مقابل نور خورشید قرار ندهید زیرا باعث پوسیدگی و تغییر رنگ چوب می‌شود. برای محافظت اشیاء چوبی در مقابل نور خورشید می‌توان از پرده، برچسب عایق حرارتی پنجره، سیلر و وارنیش استفاده کرد. وارنیش ترکیبی از تینر، رزین و روغن خشک شونده است که به شکل براق و نیمه براق وجود دارد.

روغن‌کاری منبت

اگر لوازم چوبی منزل شما دچار خراش گردیده و یا پوسته‌پوسته شده‌است می‌توانید با استفاده از یک سمباده آن را به‌آرامی صیقل دهید و سپس با استفاده از رنگ‌های مخصوص آن را پولیش نمایید. یکی از روش‌های نگهداری از لوازم چوبی منزل، روغن‌کاری آن‌ها است، برای این کار ابتدا باید به‌طور کامل سطح لوازم چوبی را گردگیری نمایید و سپس با استفاده از یک دستمال نرم آغشته به روغن ساج و یا دیگر روغن‌های مخصوص چوب سطح را به‌طور کامل روغن‌کاری نمایید.

منبت و حشرات موذی

حشرات موذی و موریانه‌ها به چوب علاقه‌مند هستند و اگر لوازم چوبی کثیف یا قدیمی باشند این حشرات به درون آن‌ها نفوذ کرده و درون چوب تخم‌گذاری می‌کنند و طی چند وقت چوب پوسیده می‌شود. موریانه‌هایی هستند که محکم‌ترین و با دوام‌ترین چوب‌ها را می‌خورند و آن‌ها را ویران می‌کنند. بنابراین باید تمامی وسایل چوبی منزل خود را از کثیفی دور کنید و به‌طور مرتب تمیز نمایید. در فصل‌های بهار و تابستان که تعداد این حشرات زیاد است اطراف وسایل چوبی خود را سم‌پاشی نمایید تا حشرات به درون آن نفوذ نکنند.

منبت و محیط اطراف

رطوبت محیط، باید بین 40 تا 60 درصد باشد. اگر محصول چوبی، در معرض رطوبت بالا قرار گیرد، ممکن است متورم و حتی پوسیده شود. از سوی دیگر، در محیط‌های خشک، به علت تبخیر، محصول به تدریج کوچک شده و ترک در سطح آن ایجاد می‌شود. در مناطق مرطوب، بهتر است دستگاه تهویه هوا یا رطوبت‌گیر را روشن کنید. اجازه دهید چوب نفس بکشد و برای مدت طولانی آن را با پلاستیک نپوشانید. آنها را مستقیماً در مقابل منبع حرارتی مانند شومینه، رادیاتور، بخاری و غیره یا منبع خنک کننده مانند کولر گازی قرار ندهید.

ماه رمضان در کشورهای مختلف

رمضان در کشورهای مختلف

سفره افطار، تزیین خیابان ها
جشنواره رمضان

جشنواره رمضان

هالووین در کشورهای مختلف

هالووین در کشورهای مختلف

معرفی 20 فستیوال هالووینی
جشنواره هالووین

فستیوال هالووین

زمستان در کشورهای مختلف

زمستان در کشورهای مختلف

معرفی 20 فستیوال برفی
جشنواره برفی

فستیوال زمستانی

روز ولنتاین در کشورهای مختلف

ولنتاین در کشورهای مختلف

معرفی 23 فستیوال ولنتاینی
شب یلدا در کشورهای مختلف

یلدا در کشورهای مختلف

آشنایی با 21 فستیوال یلدایی
جاهای دیدنی سیستان و بلوچستان

جاهای دیدنی چابهار

جاهای دیدنی سیستان و بلوچستان
سوغات خوراکی و صنایع دستی چابهار

سوغات چابهار

از چابهار چه بخریم؟
سوغات خوراکی و صنایع دستی اصفهان

سوغات اصفهان

از اصفهان چه بخریم؟