(98) 913 687 4610
 ایران، یزد
فرهنگ بومی اصفهان آداب و رسوم محلی

فرهنگ بومی اصفهان

فرهنگ بومی مردم اصفهان


20 رسم و جشنواره اصفهان از شب اسفند تا سقاخوانی


فرهنگ بومی اصفهان آداب و رسوم محلی | شب یلدا در اصفهان

آداب و رسوم اصفهان- شب یلدا

شب یلدا در اصفهان

آیین شب یلدا در اصفهان مثل بقیه شهرهای ایران برگزار می‌شود، اما در گذشته اصفهانی‌ها، نكات ریزی وجود دارد كه دانستن آنها خالی از لطف نیست. در اصفهان همیشه بحث «چله بزرگ» و «چله کوچک» مطرح بوده است، به این صورت که به چله بزرگ، «چله» می‌گویند و منظور از روز آخر پاییز تا ۱۰ بهمن است و چله کوچیک، از ۱۰ بهمن تا ۳۰ بهمن است. خود شب چله را هم به دو بخش "چله زری: زن" و "عمو چله: مرد" نام‌گذاری می‌کردند و دو شب را به عنوان شب چله برپا می‌کردند كه هركدام آیین خاص خود را داشت. اصفهانی‌ها، لباس‌ها و رختخواب‌های خود را در هوای آزاد در مقابل خورشید پهن می‌كردند و با این کار به «عمو چله» و «چله زری» خوشامدگویی می‌كردند. مردم اصفهان به سفره یلدا "سفره شب چله" می‌گفتند و آن را با چلسمه، خرمالو، انار، كشمش، جوزقندی و ... رنگین می‌كردند. چلسمه تركیبی از آجیل، گندم برشته و شادونه است. آنها از مدت‌ها قبل از یلدا، مقداری انگور را در یک پارچه‌ می‌پیچیدند و در زیرزمین خانه‌ها نگه می‌داشتند تا به کشمش تبدیل شود و كشمش سفره یلدا اینگونه به دست می‌آمد. حضور هندوانه در سفره یلدا واجب نبود و اگر برف باریده بود مخلوط برف و شیره انگور نیز بر سفره یلدا قرار می‌دادند. شاهنامه‌خوانی، حافظ‌خوانی، خاطره‌گویی، كادو (خوانچه) بردن برای نوعروسان از دیگر كارهای شب یلدا بوده است. معمولا برای شب یلدا، ماهی‌پلو، کوفته یا گندی می‌پختند و تا پاسی از شب بیدار بوده و این شب را گرامی می‌داشتند.

فرهنگ بومی اصفهان آداب و رسوم محلی | طبل زنی ماه رمضان اصفهان

آداب و رسوم اصفهان- طبل زنی ماه رمضان

ماه رمضان در اصفهان

در زمان قدیم، مردم اصفهان در نیمه دوم ماه شعبان با نظافت و خانه‌تکانی، غبارروبی مساجد و تهیه مایحتاج ماه رمضان به پیشواز این ماه می‌رفتند. یک روز پیش از آغاز ماه رمضان در بسیاری از نقاط اصفهان مراسم «کلوخ‌اندازان» برگزار می‌شد. خانواده‌ها در این روز به نقاط طبیعی و سرسبز اطراف شهر و روستای خود می‌رفتند و جشن می‌گرفتند و برای این جشن، خوراکی‌های متنوعی تهیه می‌کردند و سعی می‌کردند هر آنچه را که میل دارند، تناول کنند. در زمان قدیم كه هنوز تكنولوژی و تلویزیون و ... جای خیلی از رسم‌ها را نگرفته بود، کوبیدن درب همسایه (دق‌الباب) در سحرهای ماه رمضان و استفاده از نقاره، طبل و شیپور و سحرخوانی در کوچه‌های شهر رواج داشت. تقریبا تمام اصفهانی‌های قدیمی در شب‌های نزدیک به ماه رمضان، هنگام غروب، روی پشت‌بام، سعی در مشاهده هلال ماه می‌کردند.

فرهنگ بومی اصفهان آداب و رسوم محلی | دوختن پیراهن مراد در ماه رمضان

فرهنگ بومی اصفهان، دوختن پیراهن مراد در ماه رمضان

دوختن پیراهن مراد در ماه رمضان

نخل‌گردانی، روزه واکنی، آشتی‌کنان، حلالیت طلبیدن، جلسات ختم سوره انعام، دوختن پیراهن مراد و آیین طبل‌زنی سحر از مراسم ماه رمضان در استان اصفهان است كه هنوز كم و بیش اجرا می‌شود. آیین نخل‌گردانی در شب ۲۱ رمضان در برخی از روستاهای اطراف کاشان برگزار می‌شود. مشهور است شب ۲۷ ماه مبارک رمضان ابن‌ملجم به قصاص رسیده‌است، لذا کاشانی‌ها در این شب جشن مفصل و حنابندان برگزار می‌کردند. آنها تازه‌عروس را برای سفید بخت شدن به مسجد می‏بردند و او را در صف اول نماز جماعت جای می‌دادند. خانواده عروس پس از خواندن نماز مغرب و عشا، مقداری شیرینی یا خرما بین نمازگزاران تقسیم می‏کردند و معتقد بودند که بین زن و شوهر هرگز جدایی نمی‏افتد و همیشه در صلح و صفا به سر خواهند برد. دوختن پیراهن مراد، از دیگر آیین‌های شب 27 بود که هنوز هم بعضی جاها انجام می‌شود. این رسم را بانوانی که در خانه مریض داشتند یا بچه‌دار نمی‌شدند به جا می‌آوردند. یکی از بستگان آنها در این روز پارچه‌ای را كه از خانه هفت سید تبرک یافته بود، به مسجد می‌برد و بعد از نماز مغرب و عشا آن را می‌بریدند و از آن پیراهن می‌دوختند.

فرهنگ بومی اصفهان آداب و رسوم محلی | غذاهای اصفهانی‌ها در ماه رمضان

غذاهای اصفهانی‌ها در ماه رمضان

غذاهای اصفهانی‌ها در ماه رمضان

اصفهانی‌ها با پخت شله بریان زیره، کاله جوش، ماش و قمری، گوشت و لوبیا، حلیم بادمجان، خورش ماست، شله زرد و آش شله قلم‌کار از ماه رمضان استقبال می‌کنند. در بعضی از شهرهای كاشان دیزی تنوری و خورش چغندر نیز از غذاهای خاص ماه رمضان است. حلیم‌پزان یکی از رسوم قدیمی مردم نطنز است، كه طی آن، حلیمی كه دسته‌جمعی می‌پزند را در وعده افطار و یا سحر میان روزه‌داران توزیع می‌کنند. مردم سمیرم با پخش نذری «دیگ جوش» به استقبال ماه رمضان می‌روند. در زمان نذر سه دیگ آش نذر می‌کنند که دو دیگ آن را در منزل یا مکانی متبرک می‌پزند و بین مردم خیرات می‌کنند و دیگ سوم را به صورت گرو نگه می‌دارند تا وقتی حاجت گرفتند دیگ سوم را بپزند و نذر خودشان را ادا کنند. پخت «نان لپوی خیراتی» که نان محلی با ترکیبی از آرد، شکر و شیر است در روز قبل از ماه مبارک و همچنین در نیمه ماه و شب‌های قدر از دیگر رسوم مردم سمیرم در ماه رمضان است.

فرهنگ بومی اصفهان آداب و رسوم محلی | آیین هومبابایی در اصفهان

آداب و رسوم اصفهان- آیین هومبابایی

آیین هومبابایی در اصفهان

مردم بعضی از شهرهای استان اصفهان مانند نطنز، کاشان و نیاسر، رسم هومبابایی (آیین انفاق) را در ماه رمضان اجرا می‌كردند. در این رسم، پس از افطار با بانگ صلوات، کودکان به دور یکدیگر جمع می‌شوند و به صورت دسته‌های مختلف چهار تا بیست نفره به در خانه‌های مردم «هوم بابائی» می‌روند. از بین آنها، یک نفر به عنوان صندوق‌دار و دیگری میان‌دار انتخاب می‌شود. میاندار اشعاری در مدح امیرالمومنین می‌خواند و کودکان در جواب هر مصرع کلمه هوربابا و هومبابا را به زبان می‌آورند و مردم نیز به این کودکان انفاق می‌کنند. سپس میدان‌دار شروع به دعا کردن برای صاحبخانه می‌كند و بچه‌ها آمین می‌گویند. این رسم از شب اول تا شب پانزدهم ماه رمضان برگزار می‌شد. طعام‌های جمع‌آوری شده بین فقرا و خانواده‌های بی‌بضاعت تقسیم می‌شود. این رسم هنوز در برخی نقاط استان مانند شهر كاشان برگزار می‌شود. در شب‌های سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم ماه رمضان، در روستاهای نطنز آیین «هوی هوی» برگزار می‌شود كه شبیه همان هومبابایی است.

فرهنگ بومی اصفهان آداب و رسوم محلی | عید غدیر در اصفهان

آداب و رسوم اصفهان- عید غدیر

عید غدیر در اصفهان

فرهنگ بومی اصفهان آداب و رسوم محلی | عید قربان در اصفهان

آداب و رسوم اصفهان- عید قربان

عید قربان در اصفهان

فرهنگ بومی اصفهان آداب و رسوم محلی | غذاهای محلی اصفهان

آداب و رسوم اصفهان- غذاهای محلی

غذاهای محلی اصفهان

فرهنگ بومی اصفهان آداب و رسوم محلی | موسیقی اصفهانی

آداب و رسوم اصفهان- موسیقی

موسیقی اصفهانی

فرهنگ بومی اصفهان آداب و رسوم محلی | جایگاه شعر در اصفهان

آداب و رسوم اصفهان- جایگاه شعر

جایگاه شعر در اصفهان

فرهنگ بومی اصفهان آداب و رسوم محلی | رسم سقاخوانی نوش آباد اصفهان

آداب و رسوم اصفهان- رسم سقاخوانی

رسم سقاخوانی در اصفهان

آیین سقاخوانی، یکی از مراسم بزرگداشت ماه محرم است که در نوش‌آباد، شمالی‌ترین نقطه استان اصفهان، با پیشینه‌ای بیش از یک قرن و بدون سینه‌زنی و سنج و دهل برگزار می‌شود. سقاخوانی در دستگاه‌های ماهور، دشتی، راست پنجگاه و چهارگاه اجرا می‌شود و منزل به منزل حرکت کاروان حسینی تا رسیدن به کربلا را تصویر می‌کند. به عبارتی دیگر، سقاخوانی، سنت استقبال شهروندان نوش‌آباد از قافله کربلا است که از شامگاه ۱۸ ذی‌حجه تا اول محرم برگزار می‌شود و طی آن سه گروه در کنار یکدیگر اشعاری را در ردیف‌های موسیقی سنتی و گوشه‌های مختلف چون دشتی اجرا می‌کنند. گروه‌های سقاخوان در یک گروه استادان و پیشکسوتان و دو گروه شاگردان به صورت حلقه‌های عزا مقابل هم می‌نشینند و مراسم را اجرا می‌کنند. سقاخوانی در روز عاشورا، فقط با حضور سادات برگزار می‌شود و در آن، اوج فریاد و فغان سقاخوانان است که به عرش می‌رسد.

فرهنگ بومی اصفهان آداب و رسوم محلی | قاشق زنی اصفهان

آداب و رسوم اصفهان- قاشق زنی

قاشق زنی در اصفهان

رسم قاشق‌زنی در شب چهارشنبه سوری، توسط برخی کودکان و نوجوانان انجام می‌شود. آن‌ها با پوشاندن صورت خود و زدن قاشق به ظرف فلزی، از همسایگان درخواست شیرینی و تنقلات می‌کنند و این سنت باعث شادی و نشاط در محله‌ها می‌شود.

فرهنگ بومی اصفهان آداب و رسوم محلی | آیین شب اسفند کاشان

آداب و رسوم کاشان- آیین شب اسفند (منبع عکس: هوش مصنوعی)

آیین شب اسفندی کاشان

اسفندی آیینی بر اساس سنت دیرینه اهالی کاشان است که تا دو سه دهه اخیر مرسوم بوده است. در ایران باستان آغاز تقویم رعیتی از اوایل پاییز همزمان با شروع کشت گندم و جو بوده است. کشاورزان کاشان بیست و پنجم بهمن تقویم رسمی را اسپند رعیتی یا زراعی می‌نامند. یکی از رسوم کشاورزان کاشان در شب اسفند این بود که مقداری ماست و نان نازک "تیری" را با سبزی، مرغ و تخم مرغ برای مالک می‌بردند و در ازای آن، برنج و روغن می‌گرفتند. صاحبان کارگاه‌های نساجی از جمله شعربافی و قالیبافی هم به کارگران خود برنج و روغن و پول می‌دادند. کودکان مکتب خانه‌ها برای ملا‌ها یک چارک برنج، مقداری روغن کرمانشاهی و قند و چای به عنوان تحفه اسفندی می‌بردند و اگر شاگردان برای استاد اسفندی نمی‌بردند ملا‌ها آن‌ها را روانه خانه می‌کردند. مغازه‌دار‌ها به ویژه سبزی فروش‌ها، دکان‌های خود را چراغانی و ریشه پیازچه‌ها و تربچه‌ها را با رنگ‌های آبی، زرد، سبز و قرمز رنگ آمیزی می‌کردند. بنکدار‌ها با چیدن کپه‌های برنج و عدس، نخود، لوبیا، ماش، کشمش پلویی و تخم مرغ رنگ کرده بساط خود را رنگین و مزین می‌کردند یا قصابان لاشه گوسفندان و بره‌های پروار را به چنگک می‌آویختند و چربی‌های پشت بره را با سلیقه خاص ورقه ورقه و تزیین می‌کردند. اهالی کاشان در شب اسفند زودتر از شب‌های دیگر چراغ خانه‌هایشان را روشن می‌کردند با این عقیده که چراغ و چراغانی نمادی از نور و باعث روشنایی است. در مجموع، اسفندی مقدمه ای بر عید نوروز بوده است.

فرهنگ بومی اصفهان آداب و رسوم محلی | آتش‌افروزى و جل جلانى اصفهان

آداب و رسوم اصفهان- آتش‌افروزى و جل جلانى

آتش‌افروزى و جل جلانى در اصفهان

فرهنگ بومی اصفهان آداب و رسوم محلی | مراسم محرم اصفهان

آداب و رسوم اصفهان- مراسم محرم

مراسم محرم در اصفهان

فرهنگ بومی اصفهان آداب و رسوم محلی | آیین ازدواج اصفهان

آداب و رسوم اصفهان- آیین ازدواج

آیین ازدواج در اصفهان

فرهنگ بومی اصفهان آداب و رسوم محلی | ایام نوروز اصفهان

آداب و رسوم اصفهان- ایام نوروز

ایام نوروز در اصفهان

فرهنگ بومی اصفهان آداب و رسوم محلی | جشن آبریزان در زاینده رود

آداب و رسوم اصفهان- جشن آبریزان در زاینده رود

جشن آبریزان در زاینده رود

فرهنگ بومی اصفهان آداب و رسوم محلی | پوشش مردم اصفهان

آداب و رسوم اصفهان- پوشش مردم

پوشش مردم اصفهان

فرهنگ بومی اصفهان آداب و رسوم محلی | اخلاق مردم اصفهان

آداب و رسوم اصفهان- اخلاق مردم

اخلاق مردم اصفهان

فرهنگ بومی اصفهان آداب و رسوم محلی | ازدواج اصفهان

آداب و رسوم اصفهان- ازدواج

آداب و رسوم ازدواج در اصفهان

فرهنگ بومی اصفهان آداب و رسوم محلی | ادبیات بومی اصفهان

آداب و رسوم اصفهان- ادبیات بومی

ادبیات بومی اصفهان

متن دیدگاه

ماه رمضان در کشورهای مختلف

رمضان در کشورهای مختلف

سفره افطار، تزیین خیابان ها
جشنواره رمضان

جشنواره رمضان

هالووین در کشورهای مختلف

هالووین در کشورهای مختلف

معرفی 20 فستیوال هالووینی
جشنواره هالووین

فستیوال هالووین

زمستان در کشورهای مختلف

زمستان در کشورهای مختلف

معرفی 20 فستیوال برفی
جشنواره برفی

فستیوال زمستانی

روز ولنتاین در کشورهای مختلف

ولنتاین در کشورهای مختلف

معرفی 23 فستیوال ولنتاینی
شب یلدا در کشورهای مختلف

یلدا در کشورهای مختلف

آشنایی با 21 فستیوال یلدایی
جاهای دیدنی سیستان و بلوچستان

جاهای دیدنی چابهار

جاهای دیدنی سیستان و بلوچستان
سوغات خوراکی و صنایع دستی چابهار

سوغات چابهار

از چابهار چه بخریم؟
سوغات خوراکی و صنایع دستی اصفهان

سوغات اصفهان

از اصفهان چه بخریم؟