فرهنگ بومی مردم مشهد

پرتاب پوست هندوانه در یلدای مشهدی‌ها

در مراسم كف زنی، ریشه گیاهی به نام چوبک یا بیخ را، در آب خیسانده و پس از چند بار جوشاندن، در ظرف بزرگ سفالی به نام "تغار" می‌ریزند. مردان قدرتمند با کمک چوب‌های نازک درخت انار، مایع مزبور را برای چند ساعت هم می‌زنند تا به صورت کف سفت درآید. این کار در محیط سرد انجام می‌شود تا مایع خشک شود. در پایان شیره شکر به آن اضافه می‌کنند و آماده خوردن می‌شود. شیرینی به دست آمده "كف" نام دارد كه با مغز گردو و پسته تزیین می‌شود. مشهدی‌ها رسم داشتند كه بعد از خوردن هندوانه یلدا، پوست آن را به پشت بام همسایه بیندازند تا اگر همسایه، توانایی خرید آن را ندارد پوست آن‌را بتراشد و بخورد. پرتاب پوست هندوانه تا بام همسایه‌ هفتم ادامه داشت. سفره یلدای مشهدی‌ها، با انواع خوراكی‌ها از جمله هویج، گلابی، انگور، پرتقال، سیب، انار، زیتون سبز، خربزه، هندوانه، لبو، چغندر پخته، شلغم پخته، تخمه، برگه زردآلو، برگه هلو، گردو، کشمش و بادام پر می‌شود. اگر قبل از شب چله برف باریده باشد برخی از مردم در این شب با خوردن معجون برف و شیره، به سرمای زمستان سلام می‌کنند.

چهارشنبه‌سوری و کوزه شکنی

مردم استان خراسان رضوی، مقداری زغال، نمک و یک سکه کم‌ارزش را در کوزه‌ای می‌انداختند و دور سر اعضای خانواده می‌چرخاندند. نفر آخری که کوزه به دستش می‌آمد آن را دور سرش می‌چرخاند و بعد روی پشت‌بام خانه می‌رفت و کوزه را در کوچه می‌انداخت تا بشکند. نمک نماد شوربختی، زغال نماد سیاه‌بختی و سکه کم‌ارزش نماد فقر است. لذا این سه را در کوزه انداخته و در کوچه می‌شکستند و عقیده داشتند که این سه بلا از خانواده دور می‌شود. همچنین فردی که کوزه را از پشت بام می‌انداخته، این جمله را می‌گفت: «درد و بلای خونه رو ریختم تو کوچه». خراسانی‌ها بعد از پایان پریدن از روی آتش و شکستن کوزه، رسم «آجیل‌خوری» و پلوخوری داشتند. مردم خراسان، برای شام چهارشنبه‌سوری پلوی چهار رنگ كه از برنج، رشته پلویی، زرشک، عدس و ماش تهیه می‌شد می‌پختند. آش چهل گیاه نیز یكی دیگر از غذاهای شب چهارشنبه‌سوری بود كه با استفاده از چهل گیاه صحرایی آن را می‌پختند. ملاقه‌زنی، شال‌اندازی، دعای طلب باران، آیین «عروس قنات»، فال گوش ایستادن و پرتاب‌کردن گوی آتشین از بالای بلندی از دیگر مراسم شب چهارشنبه‌سوری در مشهد و دیگر شهرهای استان خراسان رضوی بود.