فرهنگ بومی آباده فارس

عروسی درخت نارنج

در شیراز رسم بر این است که اگر درخت نارنجی که در خانه است، نارنج کم بدهد یا اصلاً ندهد، آن را عروس کنند و برایش مراسم عروسی بگیرند. برای این کار، ابتدا زن صاحب‌خانه، زنان همسایه را دعوت به عروسی درخت نارنج می‌کند، همه در یک زمان مشخص در خانه جمع می‌شوند و زن صاحبخانه اره‌ای را بر می‌دارد تا شاخه‌های درخت را ببرد. یکی از زنان همسایه جلو می‌آید و ضامن درخت می‌شود. سپس تور بسیار نازکی روی درخت می‌کشند، شکر پنیر روی درخت می‌پاشند، کِل می‌زنند، واسونک می‌خوانند و شادی می‌کنند و بر این باورند که آن درخت، سال بعد در فصل بهار، بار نارنج خواهد داشت.

مراسم یولی

هر ساله با فرارسیدن شب بیست و هفتم ماه رمضان، در روستای فیض‌آباد از توابع سورمق آباده طی یک رسم سنتی، مراسم "یولی" برگزار می‌شود. مردم این روستا معتقدند در شب 27 ماه رمضان ابن‌ملجم‌مرادی کشته می‌شود لذا در این شب به شادی می‌پردازند. اغلب کودکان، حاجتمندان و درماندگان در این شب به نیت ایتام کوفه که در یک چنین شبی خبر کشته شدن ابن‌ملجم‌مرادی را به اهل کوفه اعلام می‌کردند، به درب خانه‌ها مراجعه کرده و با خواندن شعر "یولی، یا علی این خونه بلنده، پر از کله قنده، خدا درشو نبنده" از صاحبخانه هدیه‌ای دریافت می‌کنند. این هدیه معمولا مواد خوراکی می‌باشد که صاحبخانه به نیت نذری برای این شب تهیه کرده است. میهمان‌هایی از شهرها و روستاهای اطراف نیز برای شرکت در این مراسم و ادای نذر خود، به فیض‌آباد می‌آیند و هم در هدیه دادن و هم در هدیه گرفتن شرکت می‌کنند.

فرهنگ مشترک آباده و دبی:رسم مشترک مردم آباده و امارات متحده عربی در ماه رمضان

مراسم دلالگی

دلالگی رسمی سنتی در ازدواج است که در منطقه فارس رایج می‌باشد. در این سنت مادر، خواهر و نزدیکان داماد به خانه دختر مورد نظر جهت خواستگاری می‌روند. خانواده دختر در صورتی که موافق ازدواج باشند، با چای و شربت از خانواده داماد پذیرایی می‌کنند و در صورتی که خانواده دختر تنها به چای اکتفا کنند، نشانه آن است که به این وصلت رضایت ندارند. در این صورت نزدیکان داماد موضوع را منتفی دانسته و به خانه باز می‌گردند.

وداع

در شهرستان‌های آباده، اقلید و فسا رسم است که با مرگ هر فرد، بازماندگان نزدیک وی، روز بعد از خاکسپاری، پیش از طلوع آفتاب، سر قبر وی می‌روند و فاتحه می‌خوانند و با این کار به خورشید می‌گویند که زودتر از او بر مزار عزیزشان آمده‌اند.

فرهنگ مشترک آباده و ژاپن:رسم مشترک مردم آباده و ژاپنی‌ها در احترام به درگذشتگان

سفره هفت میم

در شهرستان آباده برای لحظه تحویل سال نو، علاوه بر هفت‌سین، هفت‌میم را هم درسفره می‌گذارند که هفت میم عبارتند از مدنی (لیموشیرین)، مرغ، ماهی، میگو، مسقطی، ماست و مویز. ناگفته نماند که بر اساس منابع تاریخی، در زمان‌های گذشته بر سر سفره عید، بیشتر نعمات الهی را می‌آوردند که از بین آن‌ها می‌توان به گندم و جو اشاره کرد. در حال حاضر علاوه بر مناطق جنوبی ایران، مردم تاجیکستان نیز سفره هفت‌میم را در کنار سفره هفت‌سین می‌چینند. اجزای سفره هفت‌میم تاجیکی‌ها عبارتند از ماهی سرخ، میگو، مشک، می، مسیه (یک نوع گیاه کوهی) موز و میوه.

شال اندازی

شال‌اندازی از آداب چهارشنبه‌سوری در شهرها و روستاهای استان فارس است که پس از مراسم روشن‌کردن و پریدن از روی آتش انجام می‌شود. در این رسم جوانان به بام همسایگان و خویشان می‌روند و از روی روزنه‌ بالای اتاق (روزنه‌ بخاری) شال درازی را به درون می‌اندازند. صاحب‌خانه می‌بایست هدیه‌ای در شال بگذارد. مشابه این رسم در فرهنگ بومی کردها نیز دیده می‌شود.

فال‌گوش ایستادن

در قدیم، شب چهارشنبه‌سوری علاوه بر پریدن از روی آتش، مراسم فال‌گوش ایستادن نیز در شهرها و روستاهای استان فارس مرسوم بوده است. این رسم بیشتر مخصوص کسانی بود که آرزویی داشتند. مانند دختران دم‌بخت یا زنان در آرزوی فرزند. آن‌ها سر چهار راهی که نماد گذار از مشکل بود می‌ایستادند و کلیدی را که نماد گشایش بود، زیر پا می‌گذاشتند. نیت می‌کردند و گوش می‌ایستادند و گفت‌وگوی اولین رهگذر را پاسخ نیت خود می‌دانستند. آن‌ها در واقع از فروهرها می‌خواستند که مشکل کارشان را با کلیدی که زیر پا داشتند، بگشایند.

قاشق زنی

قاشق‌زنی از رسوم ایرانی است که شب چهارشنبه‌سوری برپا می‌شود و در آن دختران و پسران جوان چادری بر سر خود می‌کشند و به در خانه دوستان و همسایگان می‌روند. صاحبخانه از صدای قاشق‌هایی که به کاسه‌ها می‌خورد به در خانه آمده و در کاسه‌های آنها آجیل، شیرینی، شکلات، نقل و گاهی پول نقد می‌ریزد. این آئین در استان فارس به زیبایی برگزار می‌شود.

آئین کلوخ‌پز

یکی از رسوم قدیمی اقلیدی‌ها که قدمت و پیشینه‌ای چندصد ساله دارد، آیین کلوخ‌پز است که در فهرست آثار معنوی کشور به ثبت رسیده است. این آیین با هدف شکرگزاری از نعمت‌های الهی در پایان شهریور ماه هر سال با برداشت سیب‌زمینی از مزارع کشاورزی شهرستان اقلید برگزار می‌شود. کلوخ خام و خشک، چوب خشک، بیل و سیب‌زمینی، نمک و فلفل و زمین تازه شخم‌زده‌شده که کلوخ‌های آن کوبیده نشده باشد، همه چیزهای مورد نیاز برای کلوخ‌پزی است. ابتدا کوره هرمی‌شکل با جمع‌آوری کلوخ ساخته می‌شود به این صورت که بزرگ‌ترین کلوخ‌های جمع‌آوری‌شده به شکل قاعده‌ای دایره‌شکل در کنار یکدیگر چیده شده و قسمتی از آن برای ساخت سردر کوره کنار گذاشته می‌شود. دو کلوخ بسیار بزرگ و کشیده طوری در دهانه کوره بر روی دو کلوخ بزرگ پایه‌ای گذاشته می‌شود که بالای آن‌ها در یکدیگر قفل‌شده و پایه اولیه کوره تکمیل شود. ردیف‌های بعدی بدنه کوره طوری چیده می‌شود که هر ردیف کمی به سمت داخل کشیده شده و ضمن استحکام بیشتر این سازه، شرایط برای بستن سقف کوره به شکل گنبد را فراهم می‌کند. با تکمیل سازه کوره در آن آتش روشن می‌شود و به تدریج بر حجم چوب داخل کوره اضافه می‌شود،این کار حدودا چهل تا پنجاه دقیقه ادامه می‌یابد تا رنگ کلوخ‌ها بر اثر شدت گرما به سرخی و سپس به سپیدی گراید. در این فرصت سیب‌زمینی‌ها در کوره قرار داده می‌شوند. یک لایه سیب‌زمینی یک لایه کلوخ ایجاد می‌کنند تا سیب‌زمینی‌هاروی هم تلمبار نشوند.

بازی های نوروزی

در یکسری از شهرها و روستاهای فارس مردم در ایام نوروز عموما تیله‌بازی (تریک بازی) و تخم‌مرغ بازی (خاگ بازی) می‌کنند. تخم‌مرغ بازی قبل از سال تحویل توسط جوانان انجام می‌شود. آن‌ها تخم‌مرغ‌های آب‌پز را بین یکدیگر تقسیم می‌کنند و به هم می‌کوبند تا هر کسی که تخم‌مرغش بشکند، بازنده و دیگری برند شود. تخم‌مرغی که همه را بشکند به «سرقطاری» معروف می‌شود. خیلی‌ها اعتقاد دارند که هنگام تحویل سال حتما باید در خانه، شیر روی آتش داشته باشد. بعضی شیربرنج درست می‌کنند و آن را در محله و بین همسایه‌ها پخش می‌کنند. اکثر مردم فارس در هنگام تحویل سال یک سکه در دست نگه می‌دارند تا برکت‌شان تا اخر سال در دست‌شان باقی بماند و زیاد شود.